[ Pobierz całość w formacie PDF ]
*
| 6
7 |
//CZĘŚĆ I //
KOŃ
,
JAKI JEST,
NIE KAŻDY
WIDZI
OSIOŁ WYDAJE MI SIĘ KONIEM PRZETŁUMACZONYM NA HOLENDERSKI.
GEORG CHRISTOPH LICHTENBERG
GEORG CHRISTOPH LICHTENBERG
*
| 8
1
SŁYSZAŁEM, ŻE OJCZYZNĄ KONIA JEST AMERYKA PÓŁ
SŁYSZAŁEM, ŻE OJCZYZNĄ KONIA JEST AMERYKA PÓŁ-
NOCNA. CZY TO ZNACZY, ŻE MUSTANGI POCHODZĄ
NOCNA. CZY TO ZNACZY, ŻE MUSTANGI POCHODZĄ
W PROSTEJ LINII OD PIERWSZYCH KONIOWATYCH?
W PROSTEJ LINII OD PIERWSZYCH KONIOWATYCH?
NIE, CHOĆ SZCZĄTKI EOHIPPUSA – BEZSPORNEGO PRZODKA TEJ RODZINY – ZNA-
LEZIONO ISTOTNIE NA POŁUDNIU STANÓW ZJEDNOCZONYCH. TO PODŁEJ POSTURY
ZWIERZĄTKO PRZYPOMINAŁO BARDZIEJ GRYZONIA NIŻ KTÓREKOLWIEK Z DZISIEJ-
SZYCH STWORZEŃ KOPYTNYCH. ODŻYWIAŁO SIĘ MIĘKKIMI LIŚĆMI I BIEGAŁO PO
LESIE NA PALCZASTYCH ŁAPKACH – PRZEDNICH WYPOSAŻONYCH W CZTERY, TYL-
NYCH JUŻ TYLKO W TRZY PALCE. PRZEKSZTAŁCENIE KOŃCZYN W JEDNOPALCZASTE
NASTĄPIŁO U PÓŹNIEJSZYCH FORM ROZWOJOWYCH, W ZWIĄZKU ZE STOPNIOWYM
ZMNIEJSZENIEM WILGOTNOŚCI I OCHŁODZENIEM KLIMATU. BAGIENNE PUSZCZE
USTĄPIŁY MIEJSCA SUCHYM STEPOM, NA KTÓRYCH ZWIERZĘTA MUSIAŁY PORUSZAĆ
SIĘ SPRAWNIEJ, ŻEBY SKUTECZNIE UMYKAĆ DRAPIEŻCOM I POKONYWAĆ DUŻE
ODLEGŁOŚCI W POSZUKIWANIU WODY. W EPOCE LODOWCOWEJ POSZCZĘŚCIŁO SIĘ
TYLKO TYM EKWIDOM, KTÓRE ZDĄŻYŁY PRZEDOSTAĆ SIĘ DO EURAZJI I AFRYKI. PÓŁ-
NOCNOAMERYKAŃSKIE KONIOWATE WYGINĘŁY ZE SZCZĘTEM. DZIKIE MUSTANGI
POCHODZĄ OD KONI SPROWADZONYCH DO NOWEGO ŚWIATA PRZEZ KOLONIZATORÓW
Z EUROPY I ZDRADZAJĄ WIELE PODOBIEŃSTW Z DZISIEJSZYMI PRZEDSTAWICIELAMI
RASY ANDALUZYJSKIEJ.
2
CZY TO PRAWDA, ŻE KOŃ PRZEWALSKIEGO JEST
CZY TO PRAWDA, ŻE KOŃ PRZEWALSKIEGO JEST
PROTOPLASTĄ NIEKTÓRYCH RAS CIĘŻKICH?
PROTOPLASTĄ NIEKTÓRYCH RAS CIĘŻKICH?
RACZEJ NIE, CHOĆ GŁOWY ZA TO NIKT NIE DA. TEN JEDYNY PRAWDZIWIE „DZIKI” KOŃ
OD LAT SPĘDZA SEN Z POWIEK HIPOLOGOM I SYSTEMATYKOM. JEGO POCHODZENIE
JEST RÓWNIE NIEPEWNE JAK POCHODZENIE JEGO ODKRYWCY, ROSYJSKIEGO GENERA-
ŁA NIKOŁAJA PRZEWALSKIEGO, KTÓREGO PODEJRZEWANO TEŻ O POLSKIE I GRUZIŃSKIE
KORZENIE. CZĘŚĆ BADACZY UZNAJE GO ZA ODRĘBNY GATUNEK
EQUUS PRZEWALSKII
,
INNI CHCĄ W NIM WIDZIEĆ TYLKO JEDEN Z PODGATUNKÓW KONIA DOMOWEGO.
WYGLĄDA WYPISZ WYMALUJ JAK WYPRZĘGNIĘTY Z TACZANKI MIERZYNEK, MA JED-
NAK TĘ PASKUDNĄ (Z LUDZKIEGO PUNKTU WIDZENIA) CECHĘ, ŻE NIJAK NIE DAJE SIĘ
OBŁASKAWIĆ. KOŃ WIĘC CZY NIE KOŃ? Z ODPOWIEDZIĄ NA TO PYTANIE POŚPIE-
9 |
SZYLI OSTATNIO BIOLODZY MOLEKULARNI. ICH ODKRYCIA POTWIERDZIŁY ODRĘBNOŚĆ
GATUNKOWĄ KONIA PRZEWALSKIEGO, KTÓRY MA 66 CHROMOSOMÓW, CZYLI O DWA
WIĘCEJ NIŻ
EQUUS CABALLUS
. SZKOPUŁ W TYM, ŻE JAKO JEDYNY SPOŚRÓD ŻYJĄCYCH
KONIOWATYCH DAJE PŁODNE POTOMSTWO Z KONIEM DOMOWYM. MAŁO TEGO:
KIEDY NA STEPY MONGOLSKIE WYPUSZCZONO OSOBNIKI POCHODZĄCE Z HODOWLI
W OGRODACH ZOOLOGICZNYCH, WYSZŁO NA JAW, ŻE W JEDNYM ZE STAD JEST ÓSMA
PASAŻERKA NOSTROMO, CZYLI KLACZ DOMOWA. PRÓBA WYELIMINOWANIA JEJ GE-
NÓW WIĄZAŁABY SIĘ Z KONIECZNOŚCIĄ WYRŻNIĘCIA W PIEŃ JEDNEJ TRZECIEJ REIN-
TRODUKOWANEJ POPULACJI. BĄDŹMY PRZEWROTNI: KOŃ DOMOWY STAŁ SIĘ PROTO-
PLASTĄ NIEKTÓRYCH SZCZEPÓW KONIA PRZEWALSKIEGO.
3
GDZIE MOŻNA ZOBACZYĆ TARPANA NA WOLNOŚCI?
NIGDZIE. TARPAN, KOLEJNY Z DOMNIEMANYCH PRZODKÓW KONIA DOMOWEGO,
WYGINĄŁ DAWNO I BEZPOWROTNIE. OSTATNIE SZTUKI TARPANA LEŚNEGO Z OBRZE-
ŻY PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ WYŁAPANO POD KONIEC XVIII WIEKU I UMIESZCZO-
NO W ZWIERZYŃCU ZAMOYSKICH NA ROZTOCZU. BYNAJMNIEJ NIE PO TO, ŻEBY JE
CHRONIĆ, TYLKO PO TO, ŻEBY NA NIE POLOWAĆ – DOBRZE PRZYRZĄDZONA TARPA-
NINA UCHODZIŁA ZA PRAWDZIWY PRZYSMAK. W 1808 ROKU HRABIEGO DOPADŁ
KRYZYS – NIEOPŁACALNE W UTRZYMANIU ZWIERZAKI POSZŁY W RĘCE OKOLICZNYCH
CHŁOPÓW, DAJĄC POCZĄTEK KONIKOM BIŁGORAJSKIM. PRÓBY ODTWORZENIA TARPA-
NA PODEJMOWANO JUŻ W LATACH 20. UBIEGŁEGO WIEKU. NA SERIO ZABRAŁ SIĘ
DO RZECZY DOPIERO TADEUSZ VETULANI, KTÓRY W 1936 ROKU ZAŁOŻYŁ REZERWAT
W PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ I ZABRAŁ SIĘ DO RESTYTUCJI KONIKA LEŚNEGO. W CZA-
SIE WOJNY WIĘKSZOŚĆ ROZGRABIONEJ HODOWLI TRAFIŁA DO NIEMIEC. ODZYSKA-
NE SZTUKI PRZYGARNĄŁ W LATACH 50. ZAKŁAD DOŚWIADCZALNY PAN W POPIEL-
NIE. DZIŚ KONIKI POLSKIE (WCIĄŻ MYLNIE NAZYWANE TARPANAMI) ŻYJĄ M.IN.
W ZAGRODZIE W BIAŁOWIEŻY, W LASACH KOŁO PIŁY, W UROCZYSKU FLORIANKA KOŁO
ZWIERZYŃCA ORAZ W ROZSIANYCH PO CAŁYM KRAJU KLUBACH JEŹDZIECKICH, GDZIE
SŁYNĄ Z OŚLEGO UPORU I DOŚĆ INDYWIDUALNYCH ZAPATRYWAŃ NA SKOKI PRZEZ
PRZESZKODY. NIE MUSZĘ DODAWAĆ, ŻE ŁUDZĄCE PODOBIEŃSTWO TZW. NIEMIEC-
KICH TARPANÓW, CZYLI KONIKÓW HECKA, DO KONIKÓW POLSKICH JEST CAŁKOWICIE
NIEPRZYPADKOWE.
*
| 10
4
JAKA JEST NAJWIĘKSZA, A JAKA NAJMNIEJSZA RASA
JAKA JEST NAJWIĘKSZA, A JAKA NAJMNIEJSZA RASA
KONI NA ŚWIECIE?
KONI NA ŚWIECIE?
NAJWIĘKSZE Z PEWNOŚCIĄ SĄ SZAJRY, ANGIELSKIE KONIE ZIMNOKRWISTE. MIMO
POTĘŻNYCH ROZMIARÓW (OK. 180 CM WYSOKOŚCI W KŁĘBIE I DO 1000 KG WAGI)
SĄ STOSUNKOWO WYSOKONOŻNE I BARDZO HARMONIJNIE ZBUDOWANE. POCHODZĄ
OD KONTYNENTALNYCH KONI BOJOWYCH SPROWADZONYCH NA WYSPY PRZEZ WIL-
HELMA ZDOBYWCĘ. ODSŁUŻYWSZY SWOJE, POSZŁY DO CYWILA I ZNALAZŁY NOWE
ZAJĘCIE – M.IN. W BROWARACH I W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ (CIĄGNĘŁY PIERWSZE
ANGIELSKIE TRAMWAJE KONNE). MIŁOŚNICY RASY CENIĄ ZWŁASZCZA ICH JEDWA-
BISTE SZCZOTKI OKRYWAJĄCE KOPYTA ROZMIARÓW SOLIDNEJ CYGAŃSKIEJ PATELNI.
NA DRUGIM BIEGUNIE PLASUJĄ SIĘ ARGENTYŃSKIE FALABELLE, PRODUKT MYŚLI HO-
DOWLANEJ NIEJAKIEGO PATRICKA NEWTALLA I JEGO ZIĘCIA JUANA FALABELLI, KTÓRZY
W XIX WIEKU KRZYŻOWALI MIEJSCOWE KONIE Z KUCAMI SZETLANDZKIMI, ŻEBY
UZYSKAĆ ZWIERZĘTA MIERZĄCE PONIŻEJ 75 CM W KŁĘBIE. O ILE MI WIADOMO,
OBYDWAJ PANOWIE BYLI NORMALNEGO WZROSTU. ICH DĄŻENIA ZAOWOCOWAŁY
RASĄ CAŁKOWICIE CHYBIONĄ Z UŻYTKOWEGO PUNKTU WIDZENIA – JEŚLI NAWET
ZAKŁADAĆ, ŻE FALABELLA NADA SIĘ JAKO WIERZCHOWIEC DLA TRZYLATKA, POZOSTAJE
KWESTIA, KTO MIAŁBY GO WPIERW UJEŹDZIĆ. SZAJR-REKORDZISTA MIAŁ NA IMIĘ
SAMSON I MIERZYŁ PONOĆ PRZESZŁO 220 CM W KŁĘBIE. TRUDNO ZWERYFIKOWAĆ
TEN REKORD, GDYŻ OLBRZYM DOKONAŁ ŻYWOTA STO KILKADZIESIĄT LAT TEMU. NAJ-
MNIEJSZA FALABELLA, KLACZ THUMBELINE, SKOŃCZY NIEDŁUGO 10 LAT I MA SIĘ DO-
BRZE, CHOĆ DOROSŁA ZALEDWIE DO 45 CM W KŁĘBIE.
5
CZYM SIĘ RÓŻNI CWAŁ OD GALOPU?
CWAŁ JEST NAJSZYBSZĄ ODMIANĄ CHODU – KONIE PEŁNEJ KRWI ANGIELSKIEJ,
UCHODZĄCE ZA NAJBARDZIEJ RĄCZE NA ŚWIECIE, CWAŁUJĄ NA WYŚCIGACH Z PRĘD-
KOŚCIĄ BLISKO 60 KM/H. REKORDZISTA BIG RACKETT (WBREW TEMU, CO PISZĄ, NIE
CHODZI O DUŻĄ RAKIETĘ, ALE RACZEJ O DUŻĄ FUJARĘ, CHOĆ TEN DZIWACZNY INSTRU-
MENT NIE MA POLSKIEJ NAZWY) ROZWINĄŁ ZATRWAŻAJĄCĄ PRĘDKOŚĆ 70 KM/H.
TO I TAK NIEWIELE W PORÓWNANIU Z 88 KM/H, JAKIE W MGNIENIU OKA POTRAFIĄ
OSIĄGNĄĆ AMERYKAŃSKIE QUARTER HORSES ŚCIGAJĄCE SIĘ NA DYSTANSIE ĆWIERĆ
[ Pobierz całość w formacie PDF ]