[ Pobierz całość w formacie PDF ]
CENTRALNA
PORADNIA
AMATORSKIEGO
RUCHU
ARTYSTYCZNEGO
JANINA LEWICKA
100
TECHNIK
PLASTYCZNYCH
NASZA
KSIĘGARNIA
1969
SŁOWO
WSTĘPNE
Metoda pobudzania i rozwijania inwencji plastycznej i inicjatywy
twórczej przez zajęcia plastyczne, oparte w dużej mierze na wyobraźni
i fantazji własnej wychowanka, nię^Jzaś na obiwzorcowywaniu natury,
jest obecnie powszechnie stosowana w postępowej pedagogice plastycz
nej. W praktyce dydaktycznej charakteryzuje ją posługiwanie się róż
norakimi technikami plastycznymi i różnymi środkami kształtowania.
Godzi się tu wspomnieć, że powstanie i ugruntowanie się tej metody
to plan pionierskiej pracy polskich pedagogów, prowadzonej od r. 1915
z
dziećmi i młodzieżą robotniczą przez prof. Antoniego Buszka, od
r. 1912 z młodzieżą rzemieślniczą i wyższych szkół plastycznych przez
prof. Wojciecha Jastrzębowskiego, a w latach 1926
—7939
z
młodzieżą
szkół zawodowych przez absolwentów kursu pedagogicznego warszaw
skiej ASP. W Polsce Ludowej — poza średnim i wyższym szkolnictwem
plastycznym — metoda ta była stosowana w wielu ośrodkach pozaszkol
nych (ogniska i koła plastyczne dla dzieci i młodzieży). Skuteczność
jej została wielokrotnie potwierdzona przez opinię fachową: w licznych
konkursach międzynarodowych prace plastyczne dzieci polskich —
z
reguły powstałe w tych ośrodkach pozaszkolnych — zdobyły wiele
(
nagród i wyróżnień.
Dopiero w latach ostatnich — dzięki reformie, której podlega obecnie
nasze szkolnictwo — metoda ta znalazła swój wyraz w obowiązujących
programach szkolnych. Dla wielu pedagogów, pracujących dotąd w ogra
niczonym przez dawny program zakresie technik plastycznych, zmiana
ta jest źródłem uzasadnionego niepokoju.
r
Celem „100 technik plastycznych" jest odpowiedzieć najpilniejszej po
trzebie: służyć pomocą przede wszystkim nauczycielom przy realizacji
nowych programów „wychowania plastycznego" w szkole i instrukto
rom prowadzącym pozalekcyjne zajęcia plastyczne z dziećmi i mło
dzieżą.
Autorka — której talent pedagogiczny i dydaktyczne "doświadcze
nie znane są i poza granicami kraju — ograniczyła zestaw omówionych
technik do takich, których stosowanie nie wymaga kosztownych urzą-
5
dzeń, specjalistycznych narzędzi i trudno dostępnych materiałów, a któ
rych uprawianie jest celowe dla dzieci i młodzieży od lat 18 (z tego
względu np. technika malarstwa olejnego została pominięta).
Rzetelność zawodowa winna uchronić nauczyciela od traktowania
tej książki jako podręcznika 'dla wychowanków, od „przerabiania" po
danych w niej przykładowych zadań a la lettre lub posługiwania się
wyjaśniającymi ilustracjami jako wzorcami do naśladowania. Po za
znajomieniu się praktycznie z nową dla niego techniką znajdzie on nie
wątpliwie własne, najwłaściwsze 'dla niego i jego wychowanków sło
wa wyjaśnień i celowe środki dydaktyczne.
Należy też życzyć tej tak skromnie, a z dużym znawstwem opraco
wanej publikacji, aby trafiła do rąk tych wszystkich-, którym prawidło
wy i bogaty rozwój młodego pokolenia leży na sercu.
HALINA
JASTRZĘBOWSKASIGMUND
ROZDZIAŁ
I
TECHNIKI RYSUNKOWE
l.
Rysowanie ołówkiem
Ołówki są różnej twardości. Ołówki specjalne — w lepszych gatun
kach — przeznaczone dla studiów i rysunków kreślarskich, oznaczone
są literami i numerami. Ołówki oznaczone literą B są miękkie, ozna
czone literą H — twarde. Przed literami znajdują się cyfry, np. 2H, 3B
itp., oznaczające stopień twardości lub miękkości. 3H jest ołówkiem
twardszym aniżeli 2H, 2B jest bardziej miękki niż B lub HB itd. Zwykłe,
tzw. szkolne ołówki nie mają na ogół oznaczeń twardości.
Do rysowania odręcznego najczęściej używa się ołówków miękkich.
Rysowanie ołówkiem jest techniką najbardziej powszechną, dostępną
w każdych niemal warunkach i pomimo pozornej łatwości — jedną
z najtrudniejszych do uzyskania efektu plastycznego. Kreska rysowa
na ołówkiem jest nikła. Nieco silniejszą w walorze kreskę można
osiągnąć przez przyciśnięcie ołówka do papieru. Zbyt mocne naciśnięcie
może tworzyć na papierze rowki Szpecące rysunek. Kreski narysowa
nej ołówkiem nigdy nie trzeba rozcierać palcem ani watą. Zamazane
plamy nie odpowiadają charakterowi techniki rysowania ołówkiem.
Jeżeli oprócz konturów chcemy w rysunku zaznaczyć zróżnicowany
walor, możemy to uzyskać przez różne zagęszczenie kresek.
Ważną sprawą jest właściwe trzymanie ołówka podczas rysowania.
Gdy rysujemy małe kształty, trzymamy ołówek w taki sposób, w jaki
się trzyma pióro czy długopis podczas pisania. Przy sporządzaniu szki
ców na większych arkuszach papieru (szczególnie na początku szkico
wania) ołówek trzeba trzymać w dłoni lekko wszystkimi palcami. Ła
two rysuje się wtedy długie linie. Przy rysowaniu ołówkiem dzieci za
zwyczaj zbyt często używają gumki. Zaledwie narysują kilka linii, na
tychmiast je wycierają. Należy to zwalczać. W szkicach z natury można
zostawiać pierwsze linie wyznaczające kierunki, jakieś linie pomocnicze,
lekko rysowane. Poszukiwania kierunków, proporcji, narastanie ry-
7
sunku powinny być widoczne w pracach uczniów. Gumkę, gdy jest nie
zbędna, można zastosować pod koniec pracy.
Technika rysowania ołówkiem nadaje się raczej dla starszych dzieci
do wykonywania szkiców i dla bardziej zaawansowanej młodzieży do
studiów z natury, szkiców, szybkich notatek itp.
Rysowanie ołówkiem nie jest dla dzieci atrakcyjne. Ołówkiem dzieci
rysują, przeważnie w domu, małe kształty na małych arkuszach papieru.
Na zajęcia w kółkach plastycznych czy w szkole bardziej nadają się
techniki plastyczne pozwalające na używanie dużych arkuszy papieru.
2. Rysowanie kredką
Podobnie jak ołówkiem rysuje się kredką. Kredki są w różnych ko
lorach, ale najprzyjemniejszy dla oka jest rysunek wykonany kredką
czarną lub brązową. Bardzo dobrym gatunkiem czarnej kredki jest
kredka negro. Wysokim gatunkiem kredek o odcieniach brązowych są
sangwina i sepia. Przy rysowaniu kredką nie powinno się używać
w ogóle gumki.
Rysowanie kredką lepiej nadaje się dla dzieci (zwłaszcza starszych)
niż rysowanie ołówkiem.
3. Rysowanie węglem
Węgiel do rysowania można nabyć w handlu. Do rysowania węglem
najlepsze są papiery o powierzchniach nieco szorstkich. Do celów
szkolnych nadają się papiery pakowe szare lub białe w dużych forma
tach. Rysujemy na szorstkiej stronie. Przy rysowaniu węglem można
uzyskać kreski o różnych walorach: od jasnoszarej do czarnej. Jeżeli
położymy kawałek węgla na papierze i będziemy nim posuwać, to uzy
skamy szare i czarne płaszczyzny zależnie od stopnia przyciskania wę
gla. Gdy rozpoczyna się pracę, należy rysować bardzo lekko. Niepo
trzebne linie dadzą się wtedy łatwo usunąć kawałkiem flaneli lub spra
nego płótna. Szmatka musi być sucha, bo wilgotna zamaże rysunek.
Ewentualnie do rysunku węglem używa się specjalnych gumek do
węgla, ale można je doskonale zastąpić kawałkiem świeżego, ugniecio
nego chleba.
Nie trzeba pokrywać całej powierzchni papieru węglem, lecz zosta
wiać plamy czystego papieru. Są one również ważnym elementem
w kompozycji przez kontrastowe działanie z szarymi i czarnymi plama
mi. Jeżeli cały papier jest pokryty węglem, zuboża to kompozycję
i działanie rysunku jest słabsze.
Aby zachować rysunek węglem, trzeba go utrwalić. Najprostsze jest
utrwalanie ustnym lub ręcznym rozpylaczem, takim jak do wody koloń-
skiej. Do utrwalania rysunków węglem służy fiksatywa. Można ją do-
8
[ Pobierz całość w formacie PDF ]