[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Peter Ohler
„Kognitywna teoria percepcji filmu”
- próba odniesienia do filmu koncepcji przetwarzania informacji (psychologia)
- procesy umysłowe, jakie zachodzą w trakcie przetwarzania informacji filmowej przez odbiorcę
- widza rozpatruje się jako odbiorcę o konwencjonalnym nastawieniu, jako przeciętnego odbiorcę filmu
- kognitywna psychologia filmu opisuje i prognozuje procesy poznawcze odbiorcy
- w centrum – operacje i procesy umysłowe zachodzące w trakcie bezpośredniego przetwarzania filmu oraz ich wpływ na przechowywanie filmu w pamięci
- przyswajanie informacji i jej przechowywanie w trakcie oglądania filmu
- uczucia emocje – rola podrzędna
- przedstawiany model zawsze odnosi się do kategorii zorientowanych na odbiór (nie na dzieło)
- odniesienie do filmów fabularnych – klasyczne kino hollywoodzkie = o przetwarzaniu skonwencjonalizowanych filmów fabularnych można wypowiadać się w sposób bardziej wnikliwy i zróżnicowany, niż o przetwarzaniu innych form filmowych
à psychologia kognitywna = psychologia przetwarzania informacji
1. zajmuje się przyswajaniem informacji ze środowiska
2. jej przechowywaniem w pamięci
3. jej wydobywaniem z pamięci
- w przyswajaniu informacji dużą rolę odgrywa struktura i zawartość już istniejących zasobów wiedzy – to one rządzą pojęciowo sterowanymi procesami selektywnego przyjmowania nowych info.
à Hugo Munsterberg – pierwszy psycholog, który podjął systematyczną refleksję nad
psychiką widza filmowego
- widz w aktywny sposób wykonuje operacje umysłowe, by przetworzyć film
- film jest medium, które wykazuje największą korespondencję z ludzkim aparatem przetwarzania info.
- współczesne koncepcje kognitywne nie zakładają żadnej ścisłej korespondencji między własnościami prezentowanej informacji a cechami systemu poznawczego
è KOGNITYWNY MODEL PROCESU PRZETWARZANIA FILMU
1. w ramach dekodowania, informacja filmowa dociera najpierw w nieprzetworzonej pojęciowo, sensorycznej formie do specyficznej pod względem modalności sensorycznej pamięci krótkotrwałej i jest tam reprezentowana
2. następnie informacja może zostać przejęta przez centralną instancję przetwarzania = procesor centralny - posiada ograniczoną pojemność przetwarzania = w danym momencie może przetworzyć tylko ograniczoną ilość info.
3. następny etap przetwarzania informacji związany jest z instancją poznawczą, w której zachodzi na bieżąco reprezentacja umysłowa informacji filmowej = model sytuacyjny, przeważnie określany jako model umysłowy
- sedno organizacji modelu sytuacyjnego tkwi w powiązaniach pomiędzy znajdującymi się na pierwszym planie w tekście audiowizualnym postaciami, miejscem akcji i zdarzeniami
4. następne instancje poznawcze w tym modelu są zasoby wiedzy, trwale zgromadzone w
pamięci
- wspierają budowę modelu sytuacyjnego filmowej opowieści
- same mogą być poszerzane i modyfikowane, dzięki odbiorowi filmów i innym doświadczeniom
è ZAKRESY WIEDZY:
1. wiedza fabularna – ogólna struktura wiedzy o typowych fabułach, rolach protagonistów, scenerii akcji i sekwencjach działań w obrębie typowych gatunków
2. ogólna wiedza o świecie – dzięki niej elipsy czasowe w filmie są uzupełniane pojęciowo; widz wyciąga wnioski o zdarzeniach nieprzedstawionych
3. wiedza o filmowych formach przedstawiania – wielkość planu, cięcie, punkty widzenia kamery, muzyka, montaż itd. służą widzowi za wskazówki przy śledzeniu narracji oraz generowaniu oczekiwań dotyczących narracji
à Peter Wuss - zaproponował model, który pozwala podzielić na trzy fazy proces uczenia się widza w trakcie jego ontogenezy:
1. we wczesnej fazie widz zdobywa “wiedzę” o regularnościach występowania określonych konfiguracji bodźców w informacji filmowej
2. widz osiąga wiedzę o inwariantach, które najszerzej charakteryzują kompozycę filmową, a dotyczą np. temporalnej organizacji konstrukcji akcji
3. widz, w toku socjalizacji i wzrastającego obycia z mediami audiowizualnymi uzyskuje zdolność abstrahowania w odniesieniu do powtórzeń motywów inwariantnych
è PRZETWARZANIE FILMU W TEORII SCHEMATOWEJ
à schematy jako struktury
- schematy składają się z ogólnych struktur danych, które reprezentują wielopłaszczyznowe przedmioty, sytuacje i zdarzenia jako abstrakcyjne informacje w ujednoliconej formie
- schematy zawierają informacje o typowych cechach przedmiotów, sytuacji i zdarzeń, reprezentatywnych dla doświadczeń odbiorcy, w ramach dowolnego wycinku świata
- typowe cechy nie są jednak realizowane jako stałe (najbardziej typowy egzemplarz) lecz wartości zmienne – zmienne zawierają informacje o możliwych wypełnieniach, czyli o tzw. konkretyzacjach schematów w momencie odbierania info. z otoczenia
à funkcja schematów w przetwarzaniu info. u człowieka
- są to długotrwale magazynowane struktury i procedury, które w procesie przetwarzania w sposób aktywny dostarczają najlepszej interpretacji informacji percypowanej ze środowiska
- są one strukturami dynamicznymi, które w ramach konfrontacji ze światem redukują złożoność i nadają sens
- schematy w procesie przetwarzania aktywizują się automatycznie i organizują przyjmowaną informację
- konkretyzacja schematu – to znaczy sukcesywne wypełnianie miejsc zmiennych w schemacie wartościami niezmiennymi – zgodnie z dekodowaną informacją, stanowi podstawę procesu organizacji w teorii schematowej
- miejsca zmienne schematu = statystyczna dystrybucja wartości możliwych
- pomiędzy miejscami zmiennymi zachodzą współzależności - jeśli nieokreślone miejsce w schemacie, w trakcie przetwarzania informacji pochodzącej z otoczenia, otrzymuje przydział wartości, to wszystkie pozostałe zakresy wartości i dystrybucje statystyczne jeszcze nie skonkretyzowanych miejsc zmiennych zaktywizowanego schematu zostają na nowo zdefiniowane.
- dla każdego istotnego aspektu informacji każdorazowo aktywizowany i konkretyzowany jest najlepiej pasujący schemat
· w ramach teorii schematowej uznaje się, że oczekiwania dotyczące informacji, która dopiero ma się pojawić, generowane w rezultacie współdziałania procesów zależnych od danych i od posiadanej wiedzy, przywołują kolejne schematy
- jeśli zarówno wiedza fabularna, jak i wiedza o świecie posiadają schematyczny format informacji, to mogą one wspólnie sterować pojęciowo procesem przetwarzania informacji
- na podstawie wiedzy fabularnej generowane są w pierwszej kolejności oczekiwania dotyczące narracyjnych wzorów rozwoju akcji w opowiadaniu, to znaczy przywoływane są kolejne schematy czy subschematy w celu testowania, czy dalszy bieg narracji jest zgodny z oczekiwaniami
- wiedza o świecie, sformatowana w schematach, stawia do dyspozycji wartości domyślne
· sieciowość proceduralna wiedzy fabularnej i wiedzy o świecie
- istotne dla specyfiki przetwarzania filmu fabularnego jest pytanie zarówno o format informacyjny wiedzy o formalnych środkach filmowych i filmowych formach przedstawiania, jak o związek tego zasobu wiedzy z wiedzą fabularną
- wiedza o formalnych środkach filmowych nie jest schematycznie zorganizowana jako oddzielny zasób wiedzy
- ze względu na swe proceduralne powiązania sieciowe z wiedzą fabularną pełni ona funkcję konstytutywną dla aktywizowania schematów i wytwarzania oczekiwań zgodnych ze schematami
- ze względu na aspekt strukturalny, te sieciowe powiązania obu zasobów wiedzy określamy mianem formalno-treściowej sieci korespondencji narracyjnych
à David Bordwell: trzy przesłanki, które charakteryzują klasyczny styl kina
hollywoodzkiego:
1. techniczne środki filmowe są stosowane tak, aby fabułę zrealizować w sposób dramatyczny
2. widz jest tak stymulowany przez styl, by konstruował koherentny model czaso-przestrzennych odniesień dla rozwoju fabuły
3. (!) styl klasyczny polega na ściśle ograniczonej ilości technicznie określonych środków, zgodnych z wymaganiami sjużetu, zorganizowanych w stały paradygmat i uszeregowanych zgodnie z zasadą prawdopodobieństwa
- zawsze istnieje określona liczba opcji w wyborze środków filmowych, służących transponowaniu określonych sytuacji fabularnych
- każdy dokonany wybór stylistyczny może mieć różne konsekwencje dla percepcji widza i jego aktywności poznawczej
- styl jest istotnym czynnikiem kierujący się swoimi własnymi zasadami, nawet gdy stanowi „tylko” podporę dla sjużetu
- proces przetwarzania formalnych środków filmowych można modelować za pomocą teorii schematowej
- specyficzne oczekiwania odbiorcy odnośnie do dalszego toku narracji polega na wydobyciu schematu fabularnego, który posiada wartości zmienne dla filmowych korespondencji formalno-treściowych
- wariant Bordwella zakłada, że dramaturgiczna konieczność filmowej realizacji jednoczesności dwóch miejsc akcji dopuszcza swobodę w wyborze pomiędzy wariantami dominującymi i podrzędnymi
- istnieje alternatywna możliwość – odmienne motywy opowiadania wymagają różnych wariantów rozwiązania jednoczesności akcji w dwóch miejscach
- teoria schematowa jest modelem formatowania informacji z długotrwale magazynowanych zasobów wiedzy oraz ich funkcji w powstawaniu, organizowaniu i przywoływaniu zapisów pamięciowych, zachodzących w trakcie przetwarzania informacji
formalne środki filmowe wpływają dekodowanie filmów
- formalno-treściowa sieć korespondencji fabularnych jest przechowywana jako wiedza proceduralna
- właściwością procedur poznawczych jest to, że wpływają one na konstruowanie reprezentacji umysłowych, same jednak nie stanowią już ich części
- podczas gdy wiedza fabularna i wiedza o świecie mają status deklaratywny, to wiedza o formalnych środkach filmowych może posiadać charakter czysto proceduralny
- również konwencjonalne filmy nie zawsze zmierzają do możliwie szybkiego zaspokojenia oczekiwań widzów – często igrają z oczekiwaniami, które same wywołały
- widzowi sugeruje się pewną wersję po to, aby ją następnie systematycznie kompromitować albo oczekiwania najpierw zostają zawiedzione, by potem, z pewnym opóźnieniem mogły się jednak spełnić
- schematy są zbyt mało elastyczne, by dzięki nim możliwe było uwzględnienie takich stanów rzeczy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]