[ Pobierz całość w formacie PDF ]
10.d
H. Markiewicz: Styl tekstu literackiego i jego badanie
STYL:
- pojęcie stylu – z retoryki starożytnej – znaczyło odmianę, sposób pisania;
- Winckelmann – oznaczył nim okresy sztuki greckiej;
- pojęcie wieloznaczne – używane do wypowiedzi językowych, do jednostkowych / zbiorowych zjawisk ze sfery literatury, sztuki, kultury;
- zespół cech, stanowiących o odrębności, wybór zasad albo rezultat wyboru, zespół cech ekspresywnych wobec jednostkowego / zbiorowego podmiotu twórczego, forma (ukształtowanie części składowych i ich układ), zasada organizująca, która stanowi o jedności formy (Nietzsche);
- często ma nacechowanie wartościujące;
- tu: o stylu w znaczeniu opisowym a nie wartościującym (czyli nie: styl potoczny, urzędowy itp.).
STYL LITERATURY PIĘKNEJ:
- czasem odrębny, swoisty system (tragedia klasycystyczna);
- czasem łączenie elementów różnych stylów (realizm XIX i XX wieku);
- wykracza czasem poza granice języka literackiego (ma archaizmy czy elementy gwarowe);
- tu: językowe aspekty dzieł literackich;
- styl jako system też pozajęzykowych środków artystycznych = to było rozpowszechnione wśród teoretyków literatury o orientacji marksistowskiej, jako pojęcie upodrzędnione w stosunku do metody i kierunku.
STYL JĘZYKOWY DZIEŁA LITERACKIEGO (STYL TEKSTU LITERACKIEGO) – odmiany:
- indywidualne użycie języka ogólnego, rezultat odchylenia od normy (Vosser, Bloch);
- system środków ekspresywnych (modyfikujących i uzupełniających podstawową informację semantyczną zawartą w wypowiedzi (Tomaszewski, Fónagy);
- sposób, system lub rezultat ukształtowania – wyboru transformacji i uporządkowania tworzywa językowego, rozpatrywany w perspektywie genetyczno-językowej, opisowej i funkcjonalnej (Winogradow, Klemensiewicz);
- charakterystyczna jakość postaciowa tekstu literackiego (Górny);
- ekspresja podmiotu twórczego (Spitzer, Kleiner, Barthes).
Zatem: styl tekstu literackiego – s. 104 – 105 – zespół obecnych w nim tendencji selektywnych, transformacyjnych i konstrukcyjnych wobec tworzywa językowego, które uruchamiając w tekście funkcje towarzyszące (…) uzupełniają w ten sposób podstawową informację semantyczną zawartą w wypowiedzi, określają jej przynależność gatunkową i wyróżniają (…) jej podmiot autorski, albo autorski i fikcyjny.
W tym pojęciu stylu mieści się też ukształtowanie brzmieniowe.
Charakterystyki językowe (gramatyczno-słownikowe) – usuwają z pola uwagi to, co mieści się w granicach normy językowej. Uwzględniają słowa-klucze (wyrazy o częstości pojawiania się wyższej niż przeciętna), czy preferowane konstrukcje składniowe.
Badacze i szkoły:
- francuskie – zbliżają się do opisu gramatyczno-słownikowego;
- niemieckie – 1) Wolfflin – tworzenie uniwersalnej aparatury pojęciowej, umożliwiającej charakterystykę stylu, 2) stylistyka genetyczna – szkoła monachijska – interesuje ich język utworu literackiego w funkcji estetycznej jako wyraz psychiki podmiotu twórczego;
- kierunek analityczny (Nowa Krytyka w USA, Anglii i niemiecko-szwajcarska „sztuka interpretacji”) – badanie ubocznych i ukrytych znaczeń wyrazów, ich kontekstualne powiązania i uaktywnienie semantyczne składni i rymu. Analiza nie zmierza do kompletności;
- rosyjsko-czechosłowacka tradycja badawcza – analiza chwytów artystycznych do zastosowania perspektywy strukturalnej;
- rosyjska szkoła formalna – związki między układem metrycznym a składniowo-intonacyjną organizacją tekstu (wpływ wersyfikacji na semantykę);
- Winogradow – chce badania języka utworu literackiego jako 1) form artystycznych,
2) socjalnych systemów językowych; chciał analizy ponadzdaniowych form kompozycyjnych; analizy historycznej jako uzupełnienia badania języka;
- praska szkoła językoznawcza – zainteresowania z opisu warstwy brzmieniowej na warstwę znaczeniową i tematyczną; prawidłowości strukturalne;
- współcześni strukturaliści amerykańscy – styl wiążą z odstępstwem od normy językowej.
Analiza stylistyczna tekstu literackiego jest trudna (wielokierunkowość badań, brak bazy materiałowej, brak metody badania – powinno się analizę utrzymać w kategoriach lingwistycznych, ale czy można tak izolować język?; gramatyczny porządek jest stylistycznym chaosem, system pojęć gramatycznych nie wystarczy do opisu wszystkich zjawisk stylistycznie znaczących, poza tym w postępowaniu badawczym krzyżują się różne cele.
3 tory analizy stylistycznej tekstów literackich:
1) charakterystyka gramatyczna i leksykalno-frazeologiczna (rozpada się na działy: fonologiczny, fleksyjny, słowotwórczy, składniowy, słownictwo, frazeologię);
2) syntetyczna charakterystyka stylistyczna, obejmująca:
o stosunek do synchronicznych norm poprawności języka,
o zasobność słownictwa i frazeologii, ich pochodzenie,
o zróżnicowanie i złożoność budowy składniowej tekstu,
o budowa wypowiedzeniowa tekstu,
o orientacja stylowa tekstu (albo endoliteracka – zorientowana na tekst, albo egzoliteracka – zorientowana na pozaliterackie style funkcjonalne, na przykład przemówienie, list, gawędę, rozmowę),
o jednolitość lub zróżnicowanie stylowo-funkcjonalne i stylowo-tonalne,
o stopień uporządkowania naddanego (budowa wierszowa, powtórzenia itp.),
o jakościowa instrumentacja płaszczyzny brzmieniowej (eufonia artykulacyjna i brzmieniowa),
o stosunek do normy stylistycznej gatunku literackiego;
3) kategorie stylistyczne, którym podporządkowane są środki różnych płaszczyzn języka:
- uczłonowanie rzeczywistości przedstawionej, łączenie jej składników,
- stylistyczna neutralność, umiarowość lub ekspresywność,
- bezobrazowość lub obrazowość bezpośrednia tekstu,
- literalność lub obrazowość pośrednia, czyli figuralność stylistyczna,
- obiektywność lub waloryzacja emotywna,
- nieokreśloność lub konkretyzacja środowiskowo-historyczna i charakterologiczna podmiotu.
1
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]