[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zasady systemu ochrony zdrowia
1. Pacjent znajduje się w centrum systemu ochrony zdrowia; bezpieczeństwo
pacjenta jest podstawowym priorytetem reformy i zasadniczym celem dalszych
prac ustawodawczych.
2. Konieczne jest uczynienie z reformy ochrony zdrowia jednego z głównych
kierunków polityki społecznej państwa.
3. Należy stworzyć transparentne zasady obowiązujące w systemie ochrony zdrowia.
Realizacją tego zadania będzie m. in. wprowadzenie jednakowych reguł
postępowania wobec sektora publicznego i prywatnego.
4. Niezbędne jest zbudowanie mocnych podstaw finansowych systemu ochrony
zdrowia. Jest to warunek prawidłowego funkcjonowania systemu, dostępności i
jakości udzielanych świadczeń oraz zapewnienia godziwych warunków pracy i
płacy jego pracownikom.
5. Warunkami prawidłowego funkcjonowania systemu są także precyzyjne
określenie zakresu gwarancji powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz
opracowanie zgodnych z zasadami gospodarki i ekonomii form organizacji i
zarządzania zakładami opieki zdrowotnej.
Trzy filary Filary
Reforma emerytalna wprowadzona w 1999 roku polegała na podziale zabezpieczenia emerytalnego na trzy filary.
I filar emerytury
I filar emerytury, to emerytura ze zreformowanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tutaj trafia większa część rokiem). W nowym systemie staż pracy jest nieistotny, wymagany jest natomiast odpowiedni poziom indywidualnego konta ubezpieczonego. Innymi słowy – emerytura zależy od wysokości kapitału zgromadzonego przez całe życie.
W wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Świadczenia społeczne są obsługiwane oddzielnie dla () oraz dla reszty pracujących ().
Polski system emerytalny dzieli się na tzw. 3 filary:
· I filar – obsługiwany przez ,
· II filar – (w skrócie OFE),
· III filar – np. (w skrócie IKE).
O ile I i II filar są obowiązkowe, o tyle III filar jest dobrowolny.
I filar
Emerytura z I filaru opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Oznacza to, że wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. System ten działa sprawnie tylko wtedy, gdy zasilające system składki pracowników wpływają w wysokości wystarczającej na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów. Za obowiązkowe składki ZUS w wysokości 19,52% (w przypadku posiadania II filaru 12,22%) wynagrodzenia nabywane są uprawnienia emerytalne, które nie są dziedziczone.
Generalnie roczna podstawa wymiaru składek na emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2004 r. było to 68 700 złotych.
II filar
W tzw. II filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc przez ZUS ze składki na I filar emerytalny (19,52%) w wysokości 7,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Jest to realny kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Wpłacane w składki są zwolnione z podatku dochodowego i w ograniczonym stopniu podlegają dziedziczeniu.
III filar
Tzw. III filar systemu ubezpieczeń społecznych obejmuje pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE). Mianem III filaru określa się także wszelkie inne dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę.
Zakres ubezpieczeń społecznych
Rodzaje ubezpieczeń społecznych ze względu na zakres świadczeń:
· – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.
· – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy.
Rozróżniamy :
· inwalidzką - z tytułu niezdolności do pracy,
· szkoleniową - dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie,
· - jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty; mogą ją otrzymywać:
· wdowy/wdowcy,
· sieroty (dodatkowe zasiłki dla sierot całkowitych),
· rodzice.
· Ubezpieczenia chorobowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie.
· Ubezpieczenia wypadkowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Systemy ubezpieczeń społecznych
Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy:
· System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.
· System redystrybutywny (repartycyjny, pay-as-you-go, PAYG) - składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie.
Systemy kapitałowe są znane już od XVI wieku, gdy były stosowane w różnego rodzaju cechach i stowarzyszeniach branżowych. W wielu krajach europejskich już od XVII wieku stosowano lokaty bankowe jako formę zabezpieczenia przyszłości niepełnoletnich dzieci lub osób w podeszłym wieku. Obecnie do ich obsługi są wykorzystywane głównie oparte o bezpieczne instrumenty inwestycyjne.
Podstawą systemu redystrybutywnego jest tzw. umowa międzypokoleniowa, czyli założenie że młodsze pokolenia będą finansować emerytury starszych. Podstawowym założeniem wydolności takiej umowy jest liczby ludności przynajmniej na poziomie gwarantującym stałą liczbę populacji. Z tego powodu systemy redystrybutywne są wrażliwe na długotrwałe trendy demograficzne.
Ze względu na stałość gwarantowanej wysokości świadczeń emerytalnych przy zmiennych wpływach, systemy redystrybutywne są wrażliwe na chwilowe zachwiania koniunktury gospodarczej. Zwolennicy systemu redystrybutywnego wskazują, że realizuje on cele solidarności społecznej, wyrównywania różnic społecznych oraz zapewnia ciągłość systemu emerytalnego dla grup, które nie zgromadziłyby kapitału emerytalnego w wyniku wahań koniunktury gospodarczej lub innych wydarzeń losowych (np. wojen).
Ubezpieczenia społeczne w Polsce
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
W Polsce realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmują się:
· (ZUS) - dla pracowników najemnych oraz ludności utrzymującej się z pozarolniczej działalności gospodarczej, instytucja obsługująca (FUS) oraz część innych funduszy społecznych (np. )
· (KRUS) - dla ludności utrzymującej się z działalności gospodarczej.
Przewidywany kryzys czysto redystrybutywnego systemu emerytalnego w Polsce był główną przyczyną systemu ubezpieczeń społecznych w roku.
Przykładem systemu redystrybutywnego w Polsce jest (I Filar emerytalny) zarządzany przez , przykładem systemu redystrybutywno-kapitałowego - realizowany przez .
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest funduszem państwowym, którego środkami dysponuje . FUS realizuje zadania z zakresu I-go Filaru w systemie redystrybutywnym.
Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne, dotacji z oraz krótkoterminowych kredytów komercyjnych (pożyczki płynnościowe). Ze środków zgromadzonych w funduszu finansowane są wypłaty świadczeń z , , chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na i inne.
FUS a demografiaPowszechny system ubezpieczenia społecznego w Polsce działa w oparciu o określone założenia dotyczące długotrwałych trendów demograficznych. System redystrybutywny jest na zaburzenia tych trendów bardzo podatny, bo zmniejszenie liczby pracowników (płatników składek) w danym momencie powoduje brak pieniędzy na świadczenia dla obecnych emerytów i rencistów.
Konstytucyjne i ustawowe gwarancje świadczeń emerytalnych powodują, że FUS musi być w takiej sytuacji dofinansowywany w budżetu państwa. Ze względu na to, że budżet jest w całości zasilany z , wzrost jego obciążenia powoduje zwiększenie kosztów pracy. To z kolei prowadzi do zwiększania i dalszego zmniejszania ilości płatników FUS.
W związku z powszechnymi w trendami zmniejszania ilości dzieci i zmniejszania się populacji pracującej systemy emerytalne w wielu krajach przeżywają kryzys. Obciążenie systemów emerytalnych zwiększa także rosnąca średnia długość życia po przejściu na emeryturę.
Spadek liczby płatników w stosunku do beneficjentów systemu emerytalnego powoduje, że od dłuższego czasu jest on deficytowy, zaś obecnie wpłacane składki są w całości przeznaczane na spłatę obecnych emerytur. Z tego powodu sposób funkcjonowania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyrównywano do .
Według twórców reformy emerytalnej z 1999 roku system będzie jednak bilansował się automatycznie dzięki temu, że wysokość emerytur wypłacanych z "nowego" systemu waloryzowana jest na podstawie bieżącej wielkości funduszu płac.
Sytuacja finansowaW praktyce FUS od wielu lat jest instytucją deficytową w tym sensie, że składki wpływające od osób obecnie pracujących nie pokrywają całości wypłat dla osób będących obecnie na emeryturze. Ze względu na konstytucyjne i ustawowe gwarancje wypłacania świadczeń emerytalnych FUS jest dofinansowywany z budżetu państwa.
W systemie działającym do roku w oparciu przepisy wywodzące się z niekorzystny trend demograficzny oraz ogólny kryzys ekonomiczny spowodował ryzyko kryzysu emerytalnego. Do roku składka emerytalna wynosząca 25% pensji nie wystarczała na pokrycie świadczeń i była konsekwentnie podnoszona do 38% pod koniec lat 80., by w latach 90. sięgnąć 45% wynagrodzenia. Celem reformy emerytalnej z 1999 roku było rozwiązanie tego problemu.
W latach 90. FUS był nadal corocznie dofinansowany ze skarbu państwa kwotami sięgającymi 16 mld nowych złotych (). Zgodnie z prognozami, przy utrzymaniu starego systemu, w roku składka musiałaby wzrosnąć do 70% wynagrodzenia.
Według prognoz ZUS w latach - na wypłatę emerytur może zabraknąć 157-265 mld złotych.
FUS co jakiś czas zaciąga krótkoterminowe kredyty komercyjne w celu zachowania płynności finansowej. W przeszłości zdarzały się opóźnienia w przekazywaniu pieniędzy związane z procedurą kredytową.
W budżecie państwa na rok 2009 zaplanowano wydatki na FUS w wysokości 30,9 mld złotych.
Fundusz Rezerwy DemograficznejSytuację finansową FUS miała poprawić reforma emerytalna w roku, która wprowadziła mieszany () oraz szereg mechanizmów bezpieczeństwa takich jak Fundusz Rezerwy Demograficznej. Fundusz miał gromadzić środki na kompensację tzw. "powojennego wyżu demograficznego", który według przewidywań zwiększy liczbę osób pobierających świadczenia o 60%. Fundusz miał być zasilany m.in. zyskami z prywatyzacji i do roku miał zgromadzić 20 mld złotych. Do 2005 roku udało się zgromadzić zaledwie 1,5 mld złotych, zaś w 2009 roku - około 6 mld.
Problemy i krytyka FUSW 1999 roku wielkość składki na ubezpieczenie społeczne pozostawiono na tym samym poziomie co przed reformą i część z niej zaczęto odprowadzać do OFE. Przy niezmienionej wielkości świadczeń spowodowało to powstanie rosnącej luki między wielkością wpływów i wydatków FUS. Założenia reformy emerytalnej z 1999 roku przewidywały uzupełni...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]